Stanisław Leszczyński: podczaszy koronny, wojewoda poznański 1699, król Polski 1704 -1709 (elekcja 12.07.1704), 1733 – 1736 (ponowna elekcja 12.09.1733, zrzeczenie się tronu 27.01.1736), dożywotni posiadacz księstwa Baru i Lotaryngii 1736. Wywodził się ze szlacheckiej leszczyńskiej rodziny, był synem Rafała Leszczyńskiego i Anny Jabłonowskiej. Jego córka Maria została królową Francji. Stanisław Leszczyński, zwany „filozofem filantropem”, dwukrotnie wybierany był na króla Polski i dwukrotnie zmuszony do opuszczenia tronu.

W swoim głównym dziele pt. „Głos wolny wolność ubezpieczający” domagał się poprawy położenia chłopów i potępiał ich niewolniczą zależność od panów, gdyż w nich właśnie widział fundament, na którym wspiera się cała Rzeczpospolita. Domagał się czynszowania chłopa zamiast pańszczyzny, zniesienia przywiązania do ziemi i przyznania mu prawa odwoływania się do sądów w wypadku sporu z dziedzicem. Drugą istotną sprawą, na którą zwracał uwagę, było naduży- wanie zasady liberum veto, która prowadziła do zrywania sejmów i sejmików. Było to najwybitniejsze (przed wystąpieniem Stanisława Konarskiego) dzieło zawierające krytykę stosunków społeczno – ekonomicznych oraz program reform w Polsce. Po przymusowym wyjeździe do Francji został mecenasem sztuki, skupił na swym dworze w Luneville wybitnych przedstawicieli życia umysłowego: w 1740 r. założył tam szkołę rycerską (także dla młodzieży polskiej), która wykształciła ponad 150 polskich oficerów i działaczy politycznych. Był też autorem traktatów o charakterze filozoficzno – moralistycznym oraz politycznym. Jak wynika z jego pism, pragnął jako pacyfista wprowadzić w Europie system zbiorowego bezpieczeństwa, a w Rzeczpospolitej zawodową armię. Historia różnie odnosi się do jego osoby, jednak Leszczyński jako wybitny dyplomata był zbyt słaby, aby samodzielnie stawić czoła „warcholstwu” współczesnej magnaterii widzącej tylko prywatę oraz rządom saskim, które razem z rosyjskim caratem chyliły Rzeczpospolitą do upadku i rozbiorów. Wsparcie znalazł u Karola XII – króla Szwecji. Początkowe działania przyniosły mu pewne sukcesy i możliwości realizacji swojej wizji „ukochanego kraju”. Nie było mu jednak dane osiągnąć swoich zamierzeń. Szkoda, bo gdyby zrealizował swoje główne postulaty, to nie doszłoby do rozbiorów Polski. Był człowiekiem znanym w Europie, a niezrozumianym we własnym kraju. Leszno w jego czasach było „stolicą reformacji”, tutaj wszyscy dysydenci z całej Europy znajdowali schronienie i bezpieczne warunki dla swej działalności (protestanci, bracia czescy). Był to jedyny wywodzący się z polskiej szlachty, „polski król” okresu elekcyjnego, który ma liczne pomniki we Francji, gdzie został uznany za wielkiego człowieka, a w mieście Lesznie, skąd pochodzi jego ojciec, nie ma swojego pomnika lub ulicy.

Dlatego właśnie chcemy oddać mu hołd, nadając jego imię naszej szkole. Dla dzieci i młodzieży ten patron ma symboliczny wymiar ze względu na europejski charakter stosunków, jakie utrzymywał, a także przypomnienie obrazu epoki, problemów, przyczyn upadku i prób naprawy Rzeczpospolitej. Jego osoba jest wkomponowana w pejzaż Ziemi Leszczyńskiej razem z liczącymi się postaciami tamtej epoki: J.A.Komeńskim, Jan Jonstonem, Pompeo Ferrarii, Rafałem i Bogusławem Leszczyńskimi – którzy stanowili o rozwoju Leszna z niewielkiej osady Leszczno – do znaczącego ośrodka reformacji, handlu i rzemiosła. Patron ten pozwoli naszym dzieciom lepiej zrozumieć historię Leszna, a także umożliwi tworzenie więzi emocjonalnej z regionem, w którym żyją.

Jednocześnie pragniemy podkreślić, iż w naszej szkole (wcześniej w Gimnazjum Męskim, później I LO) działa drużyna harcerska, która jego imię nosi od 1920 roku. W uznaniu zasług króla Stanisława Leszczyńskiego dla kraju, a całej jego rodziny dla rozwoju miasta Leszna uważamy za zasadne wydanie pozytywnej opinii o kandydaturze St. Leszczyńskiego na patrona Szkoły Podstawowej Nr 13. Liczę na pozytywną opinię, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości gotowy jestem w imieniu Rady Pedagogicznej wstawić się na posiedzenie Zarządu Miasta. Po uzyskaniu pozytywnej opinii rozpoczniemy kampanię „Patron Szkoły”, której planowany finał odbędzie się 4.10.2002 r. (data koronacji St. Leszczyńskiego, X-lecie funkcjonowania SP – 13). W przyszłości ten dzień będzie świętem szkoły.

Referat wygłoszony przez dyrektora SP13 Jacka Mateckiego
na sesji popularnonaukowej poświęconej
królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu,
która odbyła się w leszczyńskim ratuszu
w dniu 20 czerwca 2001